T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 4. Ünite Siyasal Alanda İnkılaplar (konu özeti)
Ataman Bey paylaştı.

SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasım 1922)
Nedenleri:
* Saltanatın millet egemenliğine ters düşmesi
* İtilaf Devletlerinin Lozan'da toplanacak olan barış konferansına İstanbul ve Anakara hükümetlerini birlikte çağırmaları
* Bir ülkede iki hükümetin bulunmasının milli menfaatlere ters düşmesi

TBMM 1 Kasım 1922 ’˜de oybirliği ile kabul ettiği bir kanunla saltanatı kaldırmıştır. Lozan'a İstanbul hükümeti de çağrılınca M. Kemal Lozan Antlaşması öncesi saltanatla halifeliği ayırarak saltanatı kaldırdı. Son padişah Vahdettin 17 Kasım 1922'de ülkeyi terk ederek İngilizlere sığındı. TBMM halife olarak Osmanlı soyundan gelen Abdülmecit Efendi'yi seçti. Ortamım hazır olamaması sebebiyle saltanat kaldırılırken halifelik kaldırılmamıştır.

Sonuçları:
* 623 yıllık Osmanlı saltanatı sona erdi.
* TBMM ülkenin tek temsilcisi haline geldi.
* Siyasi güç ile dini güç birbirinden ayrıldı. Laikliğin ilk aşaması gerçekleştirildi.
* Cumhuriyet'in ilanı için zemin hazırlandı.
* Demokratikleşme yolunda önemli bir adım atıldı.


ANKARA'NIN BAŞKENT OLMASI (13 Ekim 1923)
Mustafa Kemal Sivas kongresinden sonra (27 Aralık 1919) temsil heyeti ile Ankara'ya gelmişti. Savaşı buradan yönetti, meclisi burada açtı. Ankara başkent gibi bir konumdaydı. Mustafa Kemal Ankara'nın resmi olarak başkent olmasını istedi. Ankara, askeri ve coğrafi özellikleri de göz önünde bulundurarak 13 Ekim 1923 tarihinde tek maddelik kanun teklifi ile "Türkiye Devleti'nin başkenti Ankara'dır." İfadesi anayasamızda yerini aldı.


CUMHURİYETİN İLANI (29 Ekim 1923)
Nedenleri:
* Devletin adının olmaması (Yeni Türk Devleti "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti" adını taşıyordu).
* Saltanatın kaldırılmasıyla devlet başkanlığı sorununun ortaya çıkması
* Ülkede hükümet bunalımının yaşanması
* Yeni Türk Devleti'nin ulusal egemenliği benimsemesi

Mecliste yapılan görüşmeler sonucunda meclise sunulan kanun tasarısı kabul edilerek 29 Ekim 1923 ’˜te yeni Türk Devleti'nin adı ’˜Türkiye Cumhuriyeti' şeklinde belirlenmiş oldu. Türkiye Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ilk başbakanı İsmet İnönü, ilk meclis başkanı da Fethi Okyar oldu.

Sonuçları:
* Cumhuriyetin ilanıyla yeni Türk devletinin adı belli oldu (konuldu) ve rejim konusundaki tartışmalar da sona erdi (devletin adı; Türkiye Cumhuriyeti, rejimi; Cumhuriyet).
* "Meclis hükümeti" yerine "kabine sistemine" geçildi,
* Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. Çünkü devletin yeg¢ne başkanı, cumhurbaşkanı Mustafa Kemal oldu.
* Milli egemenlik yolunda önemli bir aşama kaydedildi.


HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)
Nedenleri:
* Halifeliğin milli egemenlik anlayışı ile bağdaşmaması
* Türkiye'nin çağdaş ve laik bir yapıya kavuşması için yapılacak yeniliklerin önünde halifeliğin engel oluşturması
* Abdülmecit Efendi'nin yetkilerini aşarak devlet başkanı gibi davranması
* Halifeliğin, eski rejim taraftarlarının sığınacağı merkez haline gelmesi
* Bazı TBMM üyelerinin halifeyi meclisin üzerindeymiş gibi görmeleri

1 Kasım 1922'de saltanat ve halifelik birbirinden ayrılarak saltanat kaldırıldı ve halifeliğin yetkileri din® konularla sınırlandırıldı. Sultan Vahdettin'in ülkeden ayrılmasından sonra Osmanlı sül¢lesinden Abdülmecit Efendi, TBMM tarafından halife seçildi. Abdülmecit Efendi kendisini devlet başkanı gibi görmeye başladı. Bu sebeplerden dolayı 3 Mart 1924'te TBMM'de kabul edilen bir kanunla halifelik kaldırıldı. Şeriye ve Evkaf Vekaleti (Şeriat İşleri ve Vakıflar başkanlığı) kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Sonuçları
* Laikliğe geçişin en önemli aşaması gerçekleştirildi.
* Saltanatın bir uzantısı olarak görülen halifeliğin kaldırılması devlet merkezindeki iki başlılığın ortadan kaldırılmasını sağladı.
* İnkılapların gerçekleştirilmesi için elverişli bir ortam hazırlandı.
* Mill® egemenlik anlayışı pekiştirildi.


1924 ANAYASASI'NIN KABULÜ (20 Nisan 1924)
Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra hazırlanmıştır. 1924 Anayasası'nda ulusal hakimiyet, TBMM'nin üstünlüğü, tek meclis ve "Güçler ayrılığı ilkesi", Cumhurbaşkanı'nın TBMM'den ve 4 yıl için seçilebileceği, üst üste aynı kişinin Cumhurbaşkanı seçilebileceği, yargı hakkının bağımsız mahkemelerde olduğu, Cumhuriyet rejiminin değişmezliği ve Danıştay'ın kurulması gibi maddeler vardı. 1924 Anayasası'nda da 1960 yılına kadar düzenlemeler olmuştur.

Ataman Bey 2022-02-05 23:53:27 anında paylaştı.

Yorumlar İçin Giriş Yap & Üye Ol