6. Sınıf Sosyal Bilgiler 6. Ünite Yönetim Biçimleri (konu özeti)

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YÖNETİM BİÇİMLERİ

Devlet: belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan, siyasi ve hukuksal açıdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu düzene denir.

Yönetim: egemenliğin nasıl kullanıldığını ifade eden bir durumdur.

Egemenlik: en üstün karar verme hakkı ve yetkisi demektir. Bir ülkede en son ve kesin kararı kim veriyorsa egemenlik o güce aittir.

Demokrasi:
Yunancada halk anlamına gelen "demos" ile güç, kudret iktidar ve yönetim anlamına gelen "kratos" kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelir. Halkın egemenliğine dayanan yönetim şekli olarak tanımlanır.

* Demokrasi temel hak ve özgürlüklerin korunduğu bir sistemdir.
* Demokrasi bir hoşgörü ve erdemlilik rejimidir.
* Demokrasilerde güç ve iktidar hiç kimsenin ya da grubun tekelinde değildir.
* Demokrasilerde halk egemenliği, halkın belirledikleri temsilciler aracılığıyla gerçekleşir.
* Demokratik yönetimler katılımcı vatandaşa ihtiyaç duyar, bu durum da düşünce ve ifade özgürlüklerini gerektirir.

Hak ve özgürlüklerini kullanamayan milletler egemenlik kuramazlar. Demokrasiyi diğer yönetimlerden ayıran budur.


Demokrasinin Temel İlkeleri:

Mill® Egemenlik:
Yönetim şeklinin demokrasi olabilmesi için egemenliğin millete ait olması gerekir. Millet, bu hakkını temsilcileri (milletvekilleri) aracılığı ile kullanır. Yönetenler, gücünü milletten alır. Hiç kimse zorla iş başına gelemez. Bu ilke anayasamızda şöyle belirtilmiştir: "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir."

Hürriyet ve Eşitlik:
Hürriyet (özgürlük), başkalarına zarar vermeden ve kanunlara aykırı olmamak üzere, kişinin dilediğini düşünebilmesi ve yapabilmesidir. Eşitlik, herkesin yasalar karşısında aynı haklara sahip olmasıdır. Yasalar karşısında herkes eşittir. İnsanlar arasında dil, din, ırk, cinsiyet ve düşünce ayrımı yapılamaz.

Siyasi Partiler:
Demokrasilerde birbirinden farklı düşüncelere sahip birçok siyasi parti vardır. Toplumsal konularla ilgili olarak birbirine yakın görüş ve düşüncelere sahip kişilerin oluşturdukları siyasal topluluklara siyasi parti denir. Kişiler kurulmuş olan siyasi partilerden birine üye olabilirler. Demokrasilerde hükümeti kurma görevi, genellikle seçimler sonunda en çok milletvekili kazanan partiye verilir. Hükümeti kuran partiye iktidar partisi denir. Diğer siyasi
partiler ise muhalefet partileri olarak adlandırılır.

Seçimler ve Temsil:
Milletin egemenliği seçme ve seçilme hakkının kullanılmasıyla ortaya çıkar. Seçim, demokrasinin vazgeçilmez unsurudur. 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir.

Çoğulculuk ve Katılım:
Demokrasilerde çoğunluğun düşüncelerinin yönetime yansıması gerekir. Katılım ne kadar çok olursa demokrasi adına o kadar olumlu olur. Demokrasilerde katılım ve çoğunluğun düşüncelerinin yönetime yansıması ve azınlıkta kalanların haklarının korunması esastır.

Hukukun Üstünlüğü:
Demokrasilerde hukukun üstünlüğü ilkesi benimsenmiştir. Demokrasinin sağlıklı işlemesi için yasal düzenlemeler yapılması gereklidir.

Başlıca Yönetim Biçimleri

Monarşi:
* Tüm yetkilerin ve güçlerin tek kişide toplanmasıdır.
* Seçim dışı yöntemler kullanılır.
* Yetki, genellikle miras yoluyla (babadan oğula- saltanat) geçer ve tek bir kişide toplanır. Bu kişi kral, prens, padişah, çar olabilir
* Bu kişinin emirleri tartışılmaksızın kabul edilir.
* Yasama, yürütme ve yargı yetkileri bu kişinin elindedir. Kimseye hesap vermez.
* Bazı monarşi yönetimlerinde mutlak idarecinin yanında meclis de olabilir. Bu tür monarşilere meşruti monarşi denir. Osmanlı Devleti 1876 yılından itibaren meşruti monarşiye geçmiştir.
* Geçmişte monarşi ile yönetilen ülkeler; Roma İmparatorluğu, Rusya, İngiltere, Osmanlı Devleti, Fransa.
* Günümüzde ise Suudi Arabistan, Fas, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, İngiltere, İspanya, Hollanda, Japonya monarşik devletlerdir.

Oligarşi:
* Belli bir sınıfın, grubun ya da küçük bir azınlığın egemenliği ve yönetimi altında tutulan yönetim şeklidir.
* Asiller meclisi vardır. Bu meclis krala yaptırım uygulayabilir.
* Meclisin kararlarına uymayan kral görevden alınabilir
* Kral yetkilerini bu meclisten alır
* Geçmişte oligarşi(aristokrasi) ile yönetilen ülkeler; Eskiçağ'da Roma ve Eski Yunan
* Günümüzde Cezayir, Irak ve Suriye gibi ülkeler oligarşik devletlerdir.

Teokrasi:
* Bir ülkedeki siyasal yapılanma, devletin yönetim organları tüm siyasal ilişkilerin din® kurallara göre düzenlenip yürütüldüğü yönetim biçimidir.
* Geçmişte teokrasi ile yönetilen ülkeler; Osmanlı Devleti, Emeviler, Abbasiler.
* Günümüzde İran, Vatikan, İsrail teokratik devletlere örnek olarak gösterilebilir.

Cumhuriyet:
* İnsanların eşitliğe, seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu yönetim biçimidir.
* Yönetim ve güç halkın kendisinin seçtiği kişilere aittir.
* Yöneticiler millet tarafından belirli süreler için seçilir.
* Kişilerin vazgeçilmez hak ve hürriyetleri vardır.
* Yasaların üstünlüğü vardır. Buna herkes uymak zorundadır.
* Halk memnun olmadığı yöneticileri seçimle değiştirebilir
* Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Fransa, Kanada demokratik devletlerdir

Ataman Bey 2022-03-13 19:47:47 anında paylaştı.