Sosyal Bilgiler 7. Sınıf 5. Ünite Ekonomi ve Sosyal Hayat - TOPRAK - Kazanım Ders Notu 18

TOPRAK

Toprak bütün canlılar için hayat kaynağıdır. Yeryüzündeki yaşam toprak sayesinde devam eder. İnsanlar topraktan tarım faaliyetleri ile yararlanır. Toprak hem bizi beslediği hem de bize vatan olduğu kutsal kabul edilerek "Toprak Ana" olarak anılmıştır.

Tarihte Toprak Yönetimi

1- Eskiçağ Anadolu'da Toprak Yönetimi

Erken çağlarda Anadolu'ya h¢kim olan Hititler devlete ait toprakları ekip biçmek üzere devlet görevlilerine veriyor, bunun karşılığında bu görevliler de devlete asker yetiştiriyordu.

2-Feodalite (Derebeylik) Yönetimi

Ortaçağ Avrupa'sında rastlanan toprak yönetim şeklidir. Toprak sahibi soylulardı. Derebeyi (senyör) büyük şatolarda yaşarlardı. İstediği zaman toprağı üzerindeki köylülerle beraber satabilirdi. Köylünün toprak üzerinde hiçbir hakkı yoktu.

3-Selçuklularda Toprak Yönetimi

Selçuklularda tarım yapılan topraklar ikta denilen bölümlere ayrılmıştı. İktalar hizmet veya maaş karşılığında belirli süreler için askerlere, komutanlara ve devlet adamlarına verilirdi. Bu usulle verilen topraklar has, ikta ve haraci olarak üçe ayrılıyordu.

İkta sisteminin faydaları şunlardır:
-Tarımsal üretimde süreklilik sağlanmış, tarım alanları boş kalmamıştır.
-Önemli sayıda asker devlet hazinesine yük olmadan yetiştirilmiş ve savaşa hazır tutulmuştur.

4-Osmanlılarda Toprak Yönetimi

Mülk Arazi

Mülkiyet hakkı arazi sahibinin olan topraklardır. Mülk arazi ikiye ayrılır:

Öşri Topraklar:
Fethedildiği zaman Müslümanlara verilen topraklardır. Topraklar, sahiplerinin mülkü sayılır, isteyen topraklarını satabilir, bağışlayabilir, vakfedebilir, miras bırakabilirdi. Toprağı işleyenler, elde ettikleri ürünün 1/10'unu vergi olarak devlete verirlerdi. Bu vergiye öşür denirdi.

Haraci Topraklar:
Bu toprakların sahipleri Gayrimüslimlerdi (Müslüman olmayanlar). Bunlardan alınan toprak vergisine haraç denirdi.

Miri Arazi

Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. Devlet bu toprakları işletmesi için üzerinde yaşayan kişilere verirdi. Toprağı iyi ekip biçmeyen veya üç yıl üst üste boş bırakanlardan toprakları geri alınır, başkasına verilirdi. Amaç; tarımda üretimin devamlılığını sağlamaktır.

Miri arazinin bölümleri:
A. Yurtluk Arazi:
Sınırları koruma karşılığında sınır boylarında ayrılan araziye denirdi.
B. Ocaklık Arazi:
Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan sınır boylarındaki araziye denirdi.
C. Vakıf Arazi:
Geliri cami, hastane, kervansaray, medrese gibi bilim ve hayır kurumlarının yapımı, idaresi ve bakımı için ayrılan topraklardı. Vakıf topraklarının gelirlerinden vergi alınmazdı.
D. Mukataa:
Geliri doğrudan doğruya hazineye kalan araziye denirdi. Bu topraklardan elde edilecek gelir peşin olarak mültezim denilen varlıklı kişilere satılır ve mültezimlerden alınan paralar doğrudan hazineye aktarılırdı. Bu sisteme "İltizam Sistemi" denirdi.
E. Dirlik Arazi:
Geliri devlet memurlarına ve askerlere maaş ve görev karşılığı olarak verilen topraklardır.
Dirlik gelirlerine göre üçe ayrılırdı:
*Has:
Yıllık geliri 100 000 akçeden fazla olan toprağa denirdi. Padişaha, divan üyelerine, beylerbeylerine, şehzadelere ve sancak beylerine verilirdi.
*Zeamet:
Yıllık geliri 20 000 ile 100 000 akçe arasındaki topraklara denirdi. İkinci derecedeki memurlara verilirdi. Alaybeyleri, kapıcıbaşı, Divan k¢tipleri gibi.
*Tımar:
Yıllık geliri 3 000 akçe ile 20 000 akçe arasındaki topraklara denirdi. Savaşlarda yararlılık gösterenlere verilirdi. Tımarlı Sipahi'ler gelirlerinin bir kısmıyla atlı asker yetiştirirler, bir kısmını da maaş olarak alırlardı.

5- Cumhuriyet Dönemi'nde Toprak Yönetimi

Cumhuriyetin ilanından sonra tarıma verilen destek artmıştır. Tarım sektöründe çalışan nüfus giderek azalmaktadır. Modern tarım yöntemleri kullanılmaya başlandığından topraktan yüksek verim alınmaya başlandı.

Tarıma destek veren devlet kuruluşlarımızdan bazıları şunlardır:
- Tarım ve Orman Bakanlığı
’“ Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)
’“ T.C. Ziraat Bankası
’“ Devlet Su İşleri (DSİ)
’“ Tarım Kredi ve Kooperatifleri (TKK)
’“ Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM)
- Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)

Melis Akyürek 2021-03-07 22:56:22 anında paylaştı.