SOSYAL BİLGİLER 5. SINIF 3. ÜNİTE İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER NEREDE YAŞANIR KAZANIM DERS NOTU 12

Melis Akyürek paylaştı.

Nüfus:
Sınırları belli bir alan içinde yaşayan insan sayısına nüfus denir. Bir yerde yaşayan insan sayısı, o yerin nüfusunu belirler. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de nüfus dağılımı eşit değildir.

Nüfusun Dağılışını Etkileyen Özellikler:

1-Doğal Özellikler:

İklim:
Akdeniz ve Karadeniz iklimleri, ılıman iklim olarak adlandırılmaktadır. Ilıman iklim, insanların yaşamlarını ve ekonomik faaliyetlerini olumlu olarak etkilemektedir. Bundan dolayı ülkemizde iklimin ılıman olduğu kıyı kesimlerde nüfus fazla, iç kesimlerde nüfus daha azdır. Örnek; İstanbul, İzmir, Antalya gibi.

Yeryüzü Şekilleri:
Ova ve plato gibi düz alanlar tarım, sanayi ve ulaşım gibi ekonomik faaliyetleri yapmak için daha uygundur. Örneğin; düz bir alana sahip olan Adana, Konya ve Bursa gibi illerimizin nüfusu fazladır. Bu illerimizde hem tarım hem de sanayi gelişmiştir. Bu illerdeki yeryüzü şekilleri ulaşımı olumsuz etkilemez. Buna karşın dağlık ve engebeli alanlar insanların ekonomik faaliyetleri yapmasını zorlaştırır. Bu nedenle dağlık ve engebeli arazi üzerine kurulmuş yerleşim birimlerinde nüfus daha azdır. Örneğin; yeryüzü şekillerinin engebeli olduğu Muş ve Artvin gibi illerimizin nüfusu azdır.

Bitki Örtüsü:
Ormanların gür olduğu yerlerde yerleşme az görülür. Örneğin Trabzon, Rize.

Su Kaynakları:
Geçmiş zamanlardan günümüze su kaynaklarının çevresi insanlar tarafından yerleşim alanı olarak tercih edilmiştir. Su kaynaklarının yeterli olduğu yerlerde tarım ürünleri daha kolay yetiştirilir. Seyhan ve Ceyhan Nehirleri kıyısında kurulan Adana; Sakarya Nehri kıyısında kurulan Sakarya, nüfusu fazla olan illerimizdendir.

2-Beşeri Özellikler:

Tarım:
İklimin ılıman, yeryüzü şekillerinin düz, su kaynaklarının yeterli olduğu yerlerde tarım daha fazla gelişmiştir. Özellikle ülkemizdeki verimli ovalar tarımın rahatlıkla yapıldığı alanlardır. Bu tarım alanlarının çevresinde nüfus daha fazladır. Örneğin Çukurova, Bafra, Çarşamba, Gediz, Büyük Menderes Ovaları ve çevresi nüfusun fazla olduğu önemli yerleşim alanlarıdır.

Ticaret:
Sanayinin geliştiği yerlerde ticaret imk¢nı da fazladır. Ticari faaliyetler bankacılık, eğitim, sağlık gibi hizmet sektörü kollarını ön plana çıkarır. Ticaretin gelişmiş olduğu yerler insanlar tarafından daha çok tercih edilmektedir. Örneğin, Adana, Kocaeli ve Kayseri gibi şehirlerin nüfusu fazladır. Ticaretin gelişmediği Bayburt, Çankırı, Gümüşhane gibi şehirlerde nüfus azdır.

Sanayi:
Sanayi tesisleri genellikle ulaşımın kolay olduğu, ham madde temininin zor olmadığı yerlere kurulur. Bir yerde iklim ve yeryüzü şekillerinin uygun olması sanayi faaliyetlerinin yapılmasını kolaylaştırır. Sanayi tesislerinin olduğu yerlerde genellikle iş imk¢nı daha fazladır. Bu nedenle insanlar sanayi tesislerinin olduğu yerlere göç etmekte ve buralara yerleşmektedir. Bundan dolayı bu yerlerin nüfusu zaman içinde daha da artmaktadır. Örneğin; sanayi tesislerinin fazla olduğu İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Kayseri ve Malatya gibi şehirlerin nüfusu fazladır. Sanayinin gelişmediği Tunceli, Ağrı ve Hakk¢ri gibi şehirlerde iş imk¢nları kısıtlı olduğu için nüfus daha azdır.

Ulaşım:
Ulaşım birçok beşer® faaliyeti doğrudan etkilemektedir. Özellikle sanayi ve ticaret, ulaşım ağının gelişmiş olmasıyla doğru orantılıdır. Yeryüzü şekillerinin düz ve sade olduğu İstanbul, Bursa, Gaziantep, İzmir ve Adana'da ulaşım daha rahat sağlandığı için nüfus fazladır. Yeryüzü şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu Hakkari, Kastamonu, Sinop ve Gümüşhane çevresinde ulaşım imk¢nları kısıtlı olduğundan nüfus azdır.

Hizmet Sektörü:
Hizmet sektörünün geliştiği yerlerde eğitim ve sağlık kurumları ile turistik tesisler daha fazla olduğundan iş imk¢nları da fazladır. Ülkemizde eğitim ve sağlık kurumlarının yoğun olarak bulunduğu İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Eskişehir ve Adana gibi illerimizin nüfusu her geçen yıl artmaktadır. Ülkemizde yaz turizminin yoğun olduğu Antalya, Muğla, Aydın, İzmir gibi şehirlerin nüfusu fazladır. Kış turizminin yaygın olduğu Uludağ, Palandöken, Kartalkaya, Erciyes gibi kayak merkezi alanlarının çevresinde, kış mevsiminde insan sayısı artmaktadır.

Madencilik:
Madencilik faaliyetlerinin yapıldığı yerlerde nüfus daha fazladır. Petrolün çıkarıldığı Batman, taş kömürünün çıkarıldığı Zonguldak, linyit kömürünün çıkarıldığı Soma (Manisa) ve Elbistan (Kahramanmaraş), demir madeninin çıkarıldığı Divriği (Sivas) ve Hekimhan (Malatya) ülkemizde madenciliğin geliştiği yerlerdendir.

Ege Bölgesi:
-Ege bölgesinde dağlar kıyıya dik bir şekilde uzanmaktadır. Dağların arasında Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz gibi ovalar ve aynı isimlerle akarsular vardır.
- Ege Bölgesinde dağların kıyıya dik uzanması ulaşımı kolaylaştırmış iklimin iç kesimlere kadar girmesini sağlamıştır.
- Ege Bölgesinin en gelişmiş şehri İzmir'dir. Ayrıca İzmir en önemli ticaret limanlarımızdan birisidir.

Marmara Bölgesi:
-Marmara Bölgesi ülkemizin nüfus bakımından en yüksek nüfusa sahip olan bölgesidir. Yeryüzü şekilleri, iklimi, turizm, ticaret, ulaşım gibi imkanları gelişmiştir.
-Marmara Bölgesi ülkemizde görülen üç iklimin de görüldüğü bir yerdir.
-Yeryüzü şekilleri sade olduğu için ulaşım imkanı gelişmiştir. Ayrıca Karadeniz'i Ege Denizi'ne bağlar.
-Ülkemizde sanayinin en çok geliştiği yerler olduğu için nüfus fazladır. İstanbul, Bursa, Kocaeli gelişmiştir.

Akdeniz Bölgesi:
- Akdeniz Bölgesi'ndeki Antalya, Mersin ve Adana şehirleri bölgenin gelişmiş şehirlerindedir.
-Çukurova ülkemizin en verimli tarım alanlarındandır. Ayrıca kıyıda seracılık yaygınlaşmıştır.
-Yazların sıcak ve uzun sürdüğü Akdeniz kıyıları ülkemizin turizm açısından en gelişmiş yerleridir. Antalya turizmde gelişmiştir.
- Bölgede özellikle Adana sanayide gelişmiş bir yerdir. İş imkanından dolayı çok göç almıştır.
-Bölgede Muz,portakal,mandalina,zeytin ve pamuk yetiştirilmektedir.

Karadeniz Bölgesi:
- Dağlar kıyıya paralel uzanmaktadır. Aynı zamanda hemen kıyıdan itibaren yükselmektedir.
-Orta Karadeniz'de yer alan Çarşamba ve Bafra Ovaları tarım için en verimli yerlerdendir. .
-Karadeniz Bölgesi'nde yerleşmeye en uygun yer Samsun çevresi olmuştur
- Zonguldak şehri taşkömürü ile bilinen bir şehirdir.

İç Anadolu Bölgesi:
- Ankara ülkemizin nüfus bakımından ikinci büyük şehri olmuştur.
-Orta Karadeniz'de yer alan Çarşamba ve Bafra Ovaları tarım için en verimli yerlerdendir. .
-Öğrencilerin çok olduğu Eskişehir'de nüfusun yoğun olduğu şehirlerimizden birisidir.
- Konya çevresi tahılların en çok yetiştirildiği bölgedir. Tarıma bağlı sanayi de geliştiği için Konya'da nüfus çoktur.
-Sanayinin gelişmiş olduğu Kayseri'de nüfusu çok olan şehirlerimizden birisi olmuştur.

Güney Doğu Anadolu Bölgesi:
- Karasal iklim görülür. Yazlar çok sıcak ve kuraktır. Buharlaşma çok fazladır. Kışlar ise çok soğuk geçmektedir.
-İklimin biraz daha elverişli olduğu ve sanayinin geliştiği Gaziantep nüfusun çok olduğu yerlerdendir.
-Siirt'in ilçesi iken petrol sayesinde gelişen ve nüfusu artan Batman şehir olmuştur.

Doğu Anadolu Bölgesi:
- Dağlık ve engebeliktir. Doğuya gittikçe yükselti artmıştır.
- Ulaşım çok zordur
- İklim çok serttir.
-Bölgenin en gelişmiş şehirleri Erzurum,Van ve Malatya'dır.
-Bölgenin yüzey şekilleri ve iklim şartları nüfus ve yerleşmeyi olumsuz etkilemiştir. Ayrıca nüfus yoğunluğu en az olan bölge Doğu Anadolu Bölgesidir.

harita kaynak: cografyaharita.com