Sosyal Bilgiler 7. Sınıf 2.Ünite KÜLTÜR VE MİRAS DEĞİŞEN DÜNYADA DEĞİŞEN OSMANLI KAZANIM DERS NOTU 8

Osmanlı devleti 17.YY. dan sonra Avrupa devletlerinin yaptığı coğrafi keşifler sonrası ticaret yollarının değişmesi ve savaşların çok uzun sürmesi nedeni ile Ekonomik ve siyasi olarak zor durumda kalmaya başlamıştır. Birçok yerde iç isyanlar çıkmıştır.

Avrupa'ya karşı askeri üstünlüğünü de kaybeden Osmanlı iyice zor durumda kalmaya başlamıştır. Bazı Padişahlar duruma çareler aramak için ıslahatlar yapmış, devlet adamlarına raporlar (Layihalar) hazırlatmış ancak yapılan çalışmalar devlet politikası haline gelmediği için kalıcı olmamıştır. Bu raporların en önemlilerinden bir tanesi IV. Murat'a sunulan Koçibey Risalesi'dir.

Islahat: Kelime anlamı iyileştirme düzeltme demektir. Osmanlı devletinde 17.yy. dan itibaren bozulan alanların yenilenmesi düzeltilmesine de denir.

OSMANLI DEVLETİNİN GERİ KALMA NEDENLERİ

➢ Coğrafi keşifler sonrasında yeni ticaret yollarının bulunması ile ipek ve baharat yollarının önemini kaybetmesi ve akabinde Osmanlının gelir kaybına uğraması ekonomisinin bozulması.
➢ Tımar sisteminin bozulması sonucunda hem üretimin düşmesi hem de tımarlı sipahi askerlerinin azalması.
➢ Devşirme sisteminin ve Yeniçeri ocağının bozulması. Yeniçerilerin istedikleri gibi padişah değiştirmesi.
➢ Askeri sistemin bozulması ile savaşların kaybedilmesi.
➢ Merkezi yönetimin bozulması Padişahların deneyimsiz ve yeteneksiz olması.

LALE DEVRİ

1718 Pasarofça Anlaşması ile başlayan 1730 Patrona Halil İsyanı ile sona eren ve yeniliklerin yapıldığı döneme ’˜’˜Lale Devri'' denilmektedir.
Dönemin Padişahı III. Ahmet,
Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa,
En önemli minyatür sanatçısı Levni,
En ünlü şairi Nedim dir.
➢ Bu dönem Saray ve zenginler açısından zevk ve sefanın h¢kim olduğu bir dönemdir.
➢ İstanbul'un birçok yerine Lale ekildiği için bu isimle anılmıştır.
➢ Bu dönemde Avrupa'nın üstünlüğü kabul edilerek Islahatlar yapılmıştır.

LALE DEVRİ YENİLİKLERİ
Yirmi sekiz Mehmet Çelebi Paris'e geçici elçi olarak gönderilmiştir. Amacı Avrupa'daki yenilikleri takip etmektir. Elçi gönderilmesi Avrupa'nın örnek alındığını gösterir.

İlk kez "çiçek aşısı" uygulanmıştır.

Çini atölyeleri açılmıştır.

Tulumbacı Ocağı (itfaiye teşkilatı) kuruldu.

Said Çelebi ile İbrahim Müteferrika 1727'de ilk Osmanlı matbaasını kurmuştur. Matbaa sayesinde kitap sayısı artmış ve fiyatı ucuzlamıştır. Bilginin yayılması kolaylaşmıştır. Matbaada ilk basılan eser Vankulu Lügatı'dır Ilk defa Yalova'da k¢ğıt, İstanbul'da kumaş fabrikası kurulmuştur. Lale Devri'nin ilk mimari eserlerinden biri III. Ahmet Çeşmesi'dir.

Lale devri Aslen Yeniçeri olan Patrona Halil isyanı ile sona ermiştir. (1730) Padişah III. Ahmet tahttan indirilmiş, Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilmiştir.

3.SELİM DÖNEMİ ISLAHATALARI

Devletin geri kalmasının sebeplerini anlamak için ulemadan görüş belertmesini istemiştir. Ülkenin ileri gelen devlet adamlarından oluşan bir danışma meclisi (Meşveret Meclisi) topladı. Raporlar sonucunda siyasi askeri sosyal alanda radikal değişikler yapılması gerektiğini anladı. Avrupa'daki yenilikleri takip edebilmek için Avrupa'nın önemli yerlerine daim® elçilikler açtı.

Dönemin yeniliklerine genel anlamda Nizam-ı Cedit (Yeni Düzen) denilmektedir. Nizam-ı Cedit adıyla Avrupa tarzında bir asker® ocak kurmuş ve bu ocağın masraflarını karşılamak için İrad-ı Cedit adıyla yeni bir hazine oluşturmuştur. Bu ordu için Levent ve Selimiye kışlalarını inşa ettirdi. Fransızca resmi dil olarak kabul edildi. Batı dillerindeki birçok eser Osmanlıcaya çevrildi.

3.Selim dönemi Nizamı Cedit ordusundan rahatsız olan yeniçerilerin Kabakçı Mustafa önderliğinde (Kabakçı Mustafa İsyanı) isyan etmesi ile sona erdi.

2. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI

Islahat yapma fikri ile tahta çıkan 2. Mahmut öncelikle Asker ve vergi toplama işini üstlenen ve zamanla güçlenen toprak sahibi ¢yanlarla Sened-i İttifak'ı imzalamıştır. Bu belge ile Padişah ilk kez tavizler vererek kendi yetkilerini kısıtlamıştır.

Sürekli yeniliklere karşı gelen Yeniçeri ocağını kaldırarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adında yeni bir ordu kurdu. Bu olayla yeniklerin önündeki en büyük engel kalkmıştır. Bundan dolayı bu olaya Vakay-ı Hayriye (Hayırlı Vaka) denir.

Divan-ı Hümayunu kaldırarak yerine Nazırlıkları (Bakanlıkları) kurdu.

Memurlara Pantolon Ceket Fes zorunluluğu getirildi.

Çıkarılan kanunları halka duyurmak için 1831 de Takvim-i Vekayi adında ilk resmi gazete çıkarıldı.

Türk tarihinde ilk kez nüfus sayımı yaptırdı. Sadece erkekler sayıldı. Amaç asker ve vergi veren sayısını belirlemek.

➢ Tımar sistemi kaldırdı.
➢ Memurlara maaş bağlandı.
➢ Devlet dairelerine resmini astırdı.
➢ İstanbul'da ilköğretimi zorunlu hale getirdi.
➢ İlk kez Avrupa'ya öğrenci gönderdi.

TANZİMAT FERMANI (1839)

Sultan Abdülmecid devletin siyasi, sosyal, asker ve kültürel alanlarda kötüye gidişini önlemek için 1839 da Tanzimat fermanını ilan etti. Hariciye nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane Parkında okunduğu için Gülhane Hattı Hümayun da denir. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı tarihinde yeni bir devir başlamıştır.

➢ Herkesin mal, can, ırz, namus ve hürriyetine saygı duyulacaktır
➢ Herkesin kanun önünde eşit olacaktır.
➢ Herkesin gelirine göre vergi ödeyecektir.
➢ Herkes askerlik yapacaktır.
➢ Özel mülkiyet edinme hakkı verilecek.
➢ Mahkemeler açık olacak kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır.

ISLAHAT FERMANI (1854)

Paris barış anlaşmasında lehimize karar aldırmak, yabancı devletlerin ülkenin iç işlerine karışmasını önlemek ve azınlıkların devlete bağlılıklarını kuvvetlendirmek amacıyla yayınlanmıştır. Ancak azınlıklara haklar verilse de isyanlar durmamıştır.

Mustafa Reşit Paşa maliye ile ilgili birçok çalışma yapmıştır. İlk k¢ğıt para onun girişimleriyle bastırılmıştır. Yabancı paralar yasaklanmıştır. Paranın değerinin düşmesi nedeniyle Avrupa paralarının değerine eşit "mecidiye" basımına başlanmıştır.

1838'de imzalanan Balta Limanı Ticaret Anlaşması ile yabancıların serbestçe ticaret yapabilmelerine imk¢n sağlanmıştır. Bunun sonucu yabancı sermaye yatırımları Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir. 1881 yılında Osmanlı Devleti'nin dış borçlarını ödeyememesi üzerine Duyun-u Umumiye İdaresi (Genel Borçlar) kurulmuştur.

Avrupa devletleri ile ekonomik ve mali ilişkilerin geliştirilmesi sürecinde bankacılık gelişmeye başlamıştır. Mithat Paşa tarafından kurulan Memleket Sandıkları Ziraat Bankasına dönüştürüldü ve böylece 1888 de Ziraat bankası kuruldu.

1840 ta Posta hizmetleri için Posta Nezareti, 1855 Telgraf Müdürlüğü kurulmuş, 1872'de posta ve telgraf hizmetleri birleştirilmiştir. Böylece haberleşmede yeni bir dönem başlamıştır.

Osmanlı Devleti ilk buharlı gemiyi 1827'de İngiltere'den satın almıştır. Bu gemileri ulaşımda kullanmaya başlamıştır. Deniz ulaşımına ilgi olunca 1851 yılında "Şirket-i Hayriye" adı ile bir vapur işletme şirketi kurulmuştur.

Osmanlı Devleti'nde ilk demir yolu Kahire-İskenderiye arasındadır. Anadolu'daki ilk demir yolu hattı 1856-1866 yılları arasında tamamlanan ve 131 km uzunluğunda olan İzmir-Aydın arasındaki hattır.

Melis Akyürek 2020-12-09 00:57:53 anında paylaştı.