AKKOYUNLULAR

KÖKÜ MAZİDE OLAN ATİYİZ; TÜRKÜZ..!

Akkoyunlu Türkmenleri de, Moğol h¢kimiyetinin yıkılışı sıralarında Diyarbekir taraflarında yurt tutmuş bulunuyorlardı. Başlangıçta Bayındır, Döğer, Bayat, Çepni gibi Oğuz boylarının parçalarından kurulu iken, daha sonra İnallu, Bayramlu, Hacılu, Musullu vb. gibi grupları da içine alarak kuvvetlenmişler 1340-1343 yıllarında, Tur Ali Bey başbuğluğunda bir müstakil birlik olarak ortaya çıkmışlardı. Kuzeye Trabzon Rum krallığı sahasına doğru baskı yapıyorlardı. III. Aleksiyos, kızını Tur Ali Bey'in oğlu Kutlug ile evlendirerek (1352) Türkmen akınlarını durdurmak istemişti. Akkoyunlu devletinin gerçek kurucusu sayılan Kara Yülük (İlig) Osman Bey de yine Rum prensesi ile evlenmişti. Karakoyunlu saldırılarını, Sivas hükümdarı Kadı Burh¢neddin'in desteği ile tesirsiz kılan Akkoyunlu Ahmed Bey (Kutlug Bey'in oğlu) ile arası açılan kardeşi Kara Yülük Osman Bey, Kadı Burh¢neddin ile çatışarak (1398) onu ortadan kaldırdı ve Sivas'ı teslim aldı, para bastırdı. Osmanlılar'a karşı da Mısır Çerkez Kölemen Sultanı Barkuk ile anlaşan ve ona t¢bi olan Osman Bey, o sırada Karabağ'da bulunan Timur'a da hizmet arz etti (1399) ve karşılığnda Malatya'yı aldı. Timur'un Suriye'ye doğru yürüyüşünde onun yanında idi. 1403'de Merkez Diyarbakır şehri olmak üzere, Diyarbekir-Malatya bölgesinin resm® hükümdarı olarak tanınmıştı. En büyük rakibi kardeş Karakoyunlu devleti idi. Fakat Urfa, Harput, Erzincan, Kemah, Erzurum ve dolaylarını kendine bağlamaya muvaffak olmuş, Rum krallığı sınırlarına dayanmıştı. Kara Koyunlu Kara Yusuf ve oğlu İskender ile giriştiği uzun mücadelelerde bu defa Horasan hükümdarı Şahruh ile sıkı ilgi kuruyor, onun Azerbaycan seferlerinde yardımcısı oluyordu. Oğlu Ali Bey (Ölm. 1438) Karakoyunlular'dan kaçarak Osmanlı Padişahı II. Murad'a, sonra Mısır Sultanı Çakmak'a iltica etti. Bu sırada kardeşleri Mardin sahibi Hamza Bey ile, Erzincan sahibi Y¢kub Bey birbirleri ile uğraşıyorlardı. Devletin başına geçmeğe muvaffak olan Cihangir (Ali Bey'in oğlu), Karakoyunlu Cih¢n-ş¢h'la mücadele ederken, küçük kardeşi Hasan Bey (Uzun Hasan) Diyarbakır'ı ele geçirdi (1453). Mardin savaşında Cih¢n-ş¢h'ı mağlûbiyete uğrattı (1457). Aynı yıl da Hısn-ı Keyfa (Hasankeyf)'daki son Eyyûb® hükümetini ortadan kaldırdı. Akkoyunlu Devleti'nin büyük hükümdarı oldu. 1458'de Karaman-oğlu'na yardım etti, 1459'da Gürcistan'a bir sefer yaptı. 1460'da, Karakoyunlular'a geçmiş olan şehir ve kaleleri geri aldı. 1462'de II. Gürcistan seferini tertipledi. 1464'de Karaman-oğlu İshak Bey'i Karaman hükümetinin başına getirdi. 1465'de Harput ve civarını aldı. 1467'de Karakoyunlu Cih¢n-ş¢h'ı mağlûp ve telef ederek bu devleti tasfiyeye girişti. Başkent'i Tebriz'e nakletti. 1469'da Timurlu Ebû Sa®d'i yenilgiye uğratarak, Horasan'a Yadig¢r Mirza'yı hükümdar yaptı. Bağdat, Ş®r¢z, Isfahan'ı aldı. Hazar'ın güney sahillerine h¢kim oldu. Uzun Hasan artık Osmanlı Padişahlığı ile Mısır Sultanlığı'nı da ortadan kaldırmayı düşünüyor, bu sebeple ateşli silahlar temin etmek için Avrupalı devletleri ve Hıristiyan dünyası ile siyas® münasebet kuruyordu.

Fakat F¢tih Sultan Mehmed tarafından vurulan ağır darbe (Otluk-beli Savaşı, 1473 Ağustosu) Uzun Hasan'ın bütün ümitlerini söndürdü. Uğradığı bu mağlûbiyetten sonra bir daha doğrulamayan Uzun Hasan öldükten (1478) sonra, Akkoyunlu devleti yıkılmağa yüz tuttu. Hasan'ın aştı oğlu birbirlerine düştüler. Çeşitli Türkmen grupları rastgele üyeleri hükümdar yapıyorlar, yer-yer v¢liler ayaklanıyorlardı. 1501'de ikiye bölünen devlette bir sürü derebeyi türemişti. Durumdan Ş¢h İsm¢il faydalandı. Gerek Akkoyunlular'dan, gerek Karakoyunlular'dan dağınık Türkmen zümrelerini, propaganda ettiği din® heyecanın katkısı ile bir araya getirerek teşkil ettiği kuvvetlerle Tebriz'i zapt ederek (1502) Safev® Devleti'ni kurdu.

Eski Kafa 2020-05-06 19:03:33 anında paylaştı.